Kıyafet yapmak için bitki yetiştirmek insanlar tarafından tarihin ilk zamanlarından günümüze kadar devam eden bir uygulama. Keten, pamuk, kenevir ve rami gibi bitkiler farklı lifli yapılarından dolayı kumaş dokumalarında ve dolayısıyla kıyafet yapımında kullanılan en kaliteli hammaddeler olarak bilinir. Kısacası insanlar yüzyıllardır dolaylı yoldan da olsa kıyafetlerini kendileri yetiştiriyorlar diyebiliriz. Tıpkı kıyafetler için yetiştirdikleri bitkiler gibi, insanlar ortalama 12.000 senedir tarım ile uğraşarak kendi yiyeceklerini de yetiştiriyorlar.
Kıyafet için bitki yetiştirme ve gıda için bitki yetiştirme konularının ortak noktası olan tarımsal faaliyet, bugünlerde pek popüler olan sürdürülebilirlik kapsamını da içine aldığında karşımıza gerçekten ilginç uygulamalar çıkıyor. Bu yazımda rotayı Japonya’ya çevirerek bu uygulamalar arasında bana en ilginç geleninden bahsetmek istiyorum.
Daha sürdürülebilir uygulamalarda bulunmak için çalışan hazır giyim şirketleri, günümüzde tekstil ve giysilerden oluşan atıkları azaltmak için çeşitli stratejiler geliştirmeye başladılar. Örneğin hepimizin bildiği H&M, artık giyilmeyen kıyafetleri toplayarak geri dönüşüm sayesinde yeni kıyafetlere dönüştürüyor. Ancak en ilginç örnek, Japonya’nın başkenti Tokyo’da bulunuyor. Bir hazır giyim mağazası, eski kıyafetleri tekrar kıyafet olmaları için geri dönüştürmek yerine, onları meyve ve sebzeye çeviriyor. Dünyada eşi benzeri görülmemiş bu uygulamayı sizin için biraz daha açıklayayım.
Aloof Home, son moda kot ceketler, koton gömlekler gibi çeşitli kıyafetler satan, dışarıdan bakıldığında sıradan gibi gözüken bir giyim mağazası. Ancak onu diğerlerinden ayıran en önemli özellik ise kıyafetlerin %100 washi kağıdından yapılıyor olması. Washi, Japonya’da yerel olarak yetişen gampi ağacı, mitsumata çalısı ya da kağıt dutu olarak geçen kōzo çalısının iç kabuğundan elde edilen liflerden imal edilen geleneksel bir kağıt çeşidi. Dayanıklılık ve emicilik özelliklerine sahip; dolayısıyla yıkamaya ve kurumaya da elverişli bir yapısı var. Bu özel materyal, aynı zamanda washi iplik yapımında da kullanılıyor. Bu mağaza, washi kağıdı üreten bir firma ile çalışarak washiden yapılan ipliklerle dokunan kumaşlardan kıyafetler üretiyor. Böylece bu kıyafetler %100 washi kağıdından yaratılmış oluyor.
Bu mağazanın sahibi olan şirketin kurduğu iş modeli ise dairesel moda kavramı üzerine eğiliyor. Daha önce bu dükkândan alışveriş yapmış müşteriler, kıyafetlerini artık giymek istemediklerinde onları birisine vermek ya da bağışlamak yerine mağazaya geri getiriyorlar. Getirdikleri kıyafetler karşılığında mağazanın belirlemiş olduğu bir puan sistemi üzerinden puan kazanıyorlar. Bir de bu şirketin Kyoto vilayetinde kendi çiftliği bulunuyor. Giysiler şeritler halinde kesilerek tarım yapılan toprağa yerleştiriliyor. Giysileri yapmak için kullanılan washi kağıdının içinde bulunan mikroorganizmalar, yaklaşık olarak üç ayda parçalanarak toprağa karışıyor ve toprağı mineral açısından zenginleştiriyor. Bu sayede, bu toprakta yetişen ürünler çok daha hızlı bir şekilde gelişiyorlar.
Bu çiftlikte çok çeşitli meyve ve sebzeler yetiştiriliyor. Daha sonra bu meyve ve sebzeler yine aynı mağazanın başka bir alanında satışa sunuluyor. Daha önce geri getirdiğiniz kıyafetler karşılığında aldığınız puanları ise ister yeni kıyafetler almak için isterseniz de dükkânda hazırlanan smoothieler ya da satılan tarım ürünlerini indirimli almak için kullanabiliyorsunuz. Böylece müşteriler, kıyafetlerini satın alırlarken daha en başından çevre için faydalı bir şeyler yapmış olmanın tatminini yaşıyorlar. Ayrıca sürdürülebilirliğe de katkı sağlamış oluyorlar.
Aynı firma, Tokyo’daki bazı oteller ve restoranlarla da iş birliği yaparak yatak çarşafları ve masa örtüleri üretiyor. Sonuçta eskiyen ürünler yine aynı geri dönüşüm sisteminden geçerek sebze yetiştiriciliğinde kullanılıyor.
Çevreye duyarlı bir iş modeli sunan bu sistem, henüz sadece Japonya’da ve tek bir yerde mevcut. Ancak bu yenilikçi yaklaşım, dünyadaki kıyafet atıklarına benzersiz bir çözüm getirmiş oluyor. Umarım ki yakın bir tarihte bu yenilikçi fikir diğer giyim firmaları tarafından da benimsenir ve çevreye hassasiyetle yaklaşan iş sistemleri artarak çevre kirliliği en aza indirgenebilir.
