Geçtiğimiz haftalarda Tarım ve Orman Bakanlığı gıdada hile yapan firmaların listesini açıklayınca gıda güvenliği konusunda kaygı ve endişelerin tartışıldığı bir süreci tekrar yaşadık. Tekrar yaşadık diyorum, çünkü bu konu ilgili yasal kuruluşun yaptığı böyle açıklamalar sonrasında zaman zaman gündemimize girmekte, bir süre tartışıldıktan sonra öne çıkan diğer sorunlu konular arasında önemini yitirerek yavaş yavaş gündemimizden çıkmaktadır.
Ne yazık ki gıdalara farklı maddeler ilave edilerek doğal özelliklerini değiştirmek ve saflığını bozmak mümkündür. Maalesef, birçok durumda bu manipülasyonlar tüketiciler tarafından fark edilememektedir. Gıda maddelerinde art niyetle yapılan bu değişiklikler gıda mevzuatında “tağşiş” olarak tanımlanmaktadır. Gıda tağşişini istenmeyen madde ilavesi ile gıdanın saflığını bozma olarak ifade edebiliriz. Kötü niyetli insanlar değersiz maddeler ilavesi ile gıdayı daha ucuza mal ederek haksız kazanç sağlayabilmektedir.
Bu kapsamda, süte su katılması belki de bilinen en eski tağşişdir. Günümüzde her ürün grubunda ve bir çok gıdada hile ve tağşiş yapılabilmektedir. Çiğ kırmızı ete, hazır köftelere ve işlenmiş et ürünlerinden sosis, salam, sucuk gibi ürünlere kanatlı eti, sakatat, deri, yağ ilavesi yanında at, eşek etlerinin sığır etleri içine karıştırılması en sık raporlanan tağşişlerdir. Yoğurda un, nişasta ve jelatin katılabilmekte, iade kaşar peynirler eritilerek tekrar kaşar peyniri üretiminde kullanılabilmektedir.
Tereyağına tağşiş olarak süt kreması, margarin, bitkisel ve hayvansal yağlar ilave edilebilmektedir. Çavdar ve tam buğday ekmeklerinde de farklı unlar kullanılabilmektedir. Pahalı bir ürün olan zeytinyağı içine kalitesi düşük zeytin yağları ve hatta diğer ucuz bitkisel yağlar ilave edilebilmektedir.
Son yıllarda en çok tağşişi yapılan gıda maddesinin bal olduğunu, bal üretiminde şeker şurubu ve glikoz şurubu kullanımı yanında bal esansı kullanarak hiç arı ile temas etmemiş bal üreten firmalarda pazarda yer alabilmektedir.
Kötü niyetli üreticiler gıdalara zararlı maddeleri de ilave ederek haksız kazanç sağlamaktan çekinmemekte ve vicdani rahatsızlık duymamaktadırlar. Bu kapsamda, gıdalara tehlikeli boya maddelerinin ilavesi, hasta ve ölmüş hayvanların etlerinin diğer etlere karıştırılması, bazı zararlı kimyasalların aşırı miktarda kullanılması, bozuk gıdaların diğer gıdalara fark edilmeyecek oranlarda katılması gibi uygulamalar sıklıkla yapılabilmektedir.
Bakanlığın birkaç yıldır tağşiş yapan firmaları medyada teşhir etmesi caydırıcılık ve halkı bilgilendirme açısından şüphesiz çok yararlı olmaktadır. Bununla birlikte, tağşiş yapan firmaların sayısının azalmadığı da bir gerçektir. Bu konuda olumsuz bir hususta gıdaya yapılan tağşişi belirlemenin kolay olmamasıdır. Gıdadaki tağşişi belirlemek için bir çok durumda pahalı analizler gerekmektedir. Bir balın gerçek bal olduğunun anlaşılması veya zeytin yağına yapılan bir katkının belirlenmesi ancak hassas ve pahalı analizlerle gerçekleştirilebilir ki bu da tağşişli gıdaların belirlenmesini güçleştirmektedir.
Ülkemizde gıda fiyatlarının hızla arttığı bir dönemi yaşamaktayız. Bu artışlar önlenemezken çalışanların gelir seviyeleri de yükseltilememektedir. Tağşiş yapan kişiler gelir seviyesi düşük olan insanları hedef almakta, çaresiz kalan insanlar ucuz gıdaya yönelirken bu vicdansız kişilerin tuzağına düşmektedirler.
Hileli gıdaları genellikle markalı ve nispeten pahalı gıda ürünlerinin satıldığı büyük marketlerde ve satış yerlerinde pek görmemekteyiz. Büyük market zincirleri gıda satın aldığı tedarikçilerini kendi iç sistemleri içinde denetlemekte ve bu arada tağşişli ürün almama konusunda da hassasiyet göstermektedirler Tağşiş yapan kişi ve kuruluşlar hileli gıdaları genellikle açık pazarlarda veya bu işe meyilli toptancı kanallarıyla halka ulaştırmayı tercih etmektedirler.
Enflasyon ve gelir seviyesinin düşmesi özellikle düşük gelirli insanlar için yıpratıcı bir süreçtir. Böyle zamanlarda, halk kitlelerinin sağlıksız ve kalitesiz gıdalarla beslenme zorunda kalması talihsiz bir durumdur.
