Günlük hayatı önemli ölçüde değişikliklere iten koronavirüs salgını, insan sağlığının yanı sıra birçok sektörü de olumsuz etkilemeye devam ediyor. Bunlardan biri de Karadeniz’in başlıca geçim kaynaklarından biri olan çay tarımı. Her yıl başta Rize olmak üzere bölgede çay toplama işlemi için Gürcistan’dan gelen binlerce işçi bu yıl seyahat kısıtlamalarından dolayı bu yıl gelemeyecek.
1992 yılından bu yana Gürcistan’dan kademeli olarak özellikle Karadeniz’e çalışmaya gelen işçiler, Avrupa Birliği’nin 2017 yılı Mart ayında Gürcistan’a vize serbestisi tanımasının ardından ise; Türkiye’nin 2019 yılında Gürcü işçilere çay ve fındık hasat dönemlerinde 90 günlük çalışma izni vermesi, sektörde dengeleri değiştirmeye başlamıştı.
Koronavirüs salgınıyla beraber 15 Mart’tan itibaren Sarp Sınır Kapısı’nın karşılıklı olarak geçici süreyle kapatılması çay hasadı için olumsuz sonuçlandı.
Euronews Türkçe’de yer alan habere göre, “Karadeniz’de çay tarımı şu anda yerli halka kaldı” diyen Ankara merkezli Kalkınma Atölyesi Kurucusu Ertan Karabıyık, “Şu anda çay biçme konusunu bilen sadece Karadeniz’in yaşlı nüfusu kaldı. Ama onlar da sokağa çıkma yasağı ve yaş faktöründen dolayı tarlaya inip çay biçme zahmetine katlanmazlar. Öte yandan birçok köy karantina altında. Yıllardır bu işi Gürcülere yaptırdıkları için de Karadenizliler hasadı unuttu. Yaşlılar yapmak zorunda kalırlarsa istenen verim alınamayacak. Gençlerin ise bu işi yapmaya ikna edilebilmesi ayrı bir mesele” diyor.
Gürcü işçi açığını kapatmak için yurt içinden eleman toplama çabaları ise, yurt içindeki seyahatlerin de kısıtlanmasından dolayı çok büyük sonuç vermeyebilir. Çay toplamada yaşanacak gecikmeler ve işçilik sebebiyle maliyetlerin artması ve çay hasadıyla geçinen kesimlerin gelirinin azalması da beklenen bir sonuç.
65 yaş üstü ağırlıkla tarımda çalışıyor
Türkiye’de “Çiftçi Kayıt Sistemi”ne (ÇKS) kayıtlı toplam 2,1 milyon kadar çiftçinin yaş ortalaması 55 iken, Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerine göre, 65 yaş üstü kesimin tarımda istihdam edilme oranı % 65,5.
Kalkınma Atölyesi, “Türkiye’de mevsimlik tarımsal üretimde yabancı göçmen işçiler” başlıklı durum raporunda çay tarımına da önemli yer ayırmıştı.
Rapora göre, “Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaşanan toplumsal değişim, çay üretim sürecinde ve üretim için kullanılan emeğin biçiminde önemli dönüşümler yaratmıştır. Bölgede çay hasadının çoğu neredeyse Gürcü işçiler tarafından yapılır hâle gelmiştir. Çay üretiminin hem hanelerin gelirleri içinde giderek azalan payı, hem de yoğun derecede yaşanan göç ve miras yoluyla küçülen çay bahçeleri, üretimin önemli kısmının ücretli işçilikle yapılması sonucunu doğurmuştur.
Bölgeden yoğun olarak diğer kentler ve yurt dışına yaşanan göçün yarattığı başka bir sonuç ise, bölgede yaşayan kırsal nüfusun giderek yaşlanması ve çay üretimini devam ettirmek için ücretli emeğe ihtiyaç duyulmasıdır.”
Kalkınma Atölyesi’ne göre; yerli halkın hasat sürecinden çekilmesiyle birlikte, göçmen iş gücüne talep artınca çay üretimi ülkelerinde de yapılan ve çay hasadı konusunda tecrübeye sahip Gürcüler, çay hasadının tek mevsimlik gezici tarım işçileri oldukları için, çay hasat zamanlarında bölgeye Gürcü işçi akını yaşanıyor.
